شبکه حقوق بشر کردستان به مناسبت هشت مارس، روز جهانی زنان گزارشی از بازداشت و حبس فعالان زن کُرد طی ۸ مارس ۲۰۱۹ تا ۸ مارس ۲۰۲۰ (۱۸ اسفند ۱۳۹۷ ـ ۱۷ اسفند ۱۳۹۸) تهیه کرده است.
بر اساس این گزارش طی این مدت حداقل ۲۸ فعال زن کُرد توسط نیروهای امنیتی بازداشت شده‌اند. تعدادی از این افراد با گذشت ماه‌ها همچنان در بازداشت به سر می‌برند یا با صدور احکام حبس روانه زندان شده‌اند. همچنین زینب جلالیان همچنان به عنوان تنها زن زندانی سیاسی با حکم حبس ابد از سال ۱۳۸۶ در زندان نگهداری می‌شود.
همچنین بنا به اطلاع شبکه حقوق بشر کردستان در طول یک سال گذشته بیش از ده‌ها تن از اعضای کمیته زنان شاخه کردستان حزب وحدت ملی و گروه مادران آشتی کردستان در شهرهای سنندج، مریوان، کامیاران، دهگلان و… توسط اداره اطلاعات و سازمان اطلاعات سپاه پاسداران احضار و مورد بازجویی قرار گرفته‌اند.
همچنین در جریان سرکوب اعتراضات مردمی آبان ماه ۱۳۹۸ در شهرهای کرمانشاه، سنندج، مریوان، جوانرود و… نیز صدها تن از شهروندان معترض بازداشت شدند که ده‌ها تن از این تعداد زنان بودند. از بین صدها تن از کشته شدگان این اعتراضات نیز دست کم دو زن کُرد به نام‌های زیبا خوشگوار در سنندج و مینا شیخی، شهروند سقزی در تهران کشته شدند.
فاطمه کریمی، دبیر شبکه حقوق بشر کردستان درباره تداوم سرکوب و بازداشت فعالان زن کُرد در ایران می‌گوید: «سال ۱۳۹۸ سالی مملو از بحران‌های اقتصادی، سیاسی، اجتماعی برای مردم ایران و از جمله زنان بود. حقوق زنان نه تنها از همان ابتدای استقرار سیستم جمهوری اسلامی ایران با تصویب و تقویت قوانین تبعیض آمیز و زن ستیزانه مورد هدف قرار گرفت، بلکه تمام لایه‌های زندگی آنها در حوزه‌های سیاسی٬ اقتصادی و اجتماعی از اثرات سوءمدیریت سیستم سیاسی حاکم بر ایران بی‌بهره نبوده است. رویارویی روزمره با قوانین نابرابر از یک سو و محرومیت بیش از پیش از منابع اقتصادی اجتماعی و سیاسی زنان را به مانند دیگر اقشار محروم جامعه به بن بست سیاسی کشانده است.»
این پژوهشگر علوم اجتماعی و حقوق بشر معتقد است: «سال ۱۳۹۸ سالی بود که علی‌رغم تداوم سیاست‌هایی در راستای محرومیت زنان حتی از کوچکترین حقوق انسانی چون داشتن حق پوشش٬ آسیب‌های اجتماعی چون خودکشی٬ خودسوزی٬ کشتن زنان٬ زنانه‌تر شدن فقر٬ بیکاری و… بیش از پیش گریبانگیر زنان بوده است. شرکت زنان در اعتراضات اخیر آبان ماه مثال بارزی است از تنگنای زنان در این فضای سیاسی. در این بین هر گونه فعالیت اجتماعی و سیاسی زنان با نگاه امنیتی به شدت سرکوب شد و بازداشت٬ شکنجه و صدور احکام سنگین زندان سرنوشت برخی از زنان بوده است.»
در ادامه این گزارش اسامی، اتهامات و آخرین وضعیت فعالان زن کُرد بازداشتی و زندانی که بر اساس اطلاعات شبکه حقوق بشر کردستان جمع‌آوری و آماده شده، برای اطلاع رسانه‌ها و سازمان‌های حقوق بشری منتشر می‌شود.
۱ـ زینب جلالیان، در تاریخ ۷ اسفند ۱۳۸۶ توسط نیروهای اداره اطلاعات کرمانشاه بازداشت شد و حدود سه ماه در بازداشتگاه ستاد خبری اداره اطلاعات کرمانشاه به اتهام «عضویت در حزب حیات آزاد کردستان (پژاک)» تحت شکنجه‌های شدید جسمی و روحی قرار گرفت و پس از آن به بند زنان کانون اصلاح و تربیت کرمانشاه منتقل شد.
این زندانی سیاسی در تاریخ ۱۳ آذر ۱۳۸۷، در شعبه یک دادگاه انقلاب اسلامی کرمانشاه به ریاست قاضی مرادی به اتهام «اقدام علیه امنیت ملی» از طریق عضویت در یک حزب مسلح به اعدام محکوم شد. بعد از اعتراض به این حکم، پرونده به شعبه ۴ دادگاه تجدیدنظر استان کرمانشاه ارجاع و حکم عینا تایید شد. حکم صادره نهایتاً در زمستان سال ۱۳۸۸ به تایید دیوان عالی کشور رسید.
به دنبال تلاش‌های زیادی که برای لغو حکم اعدام زینب جلالیان از سوی خانواده، وکیل و فعالان حقوق بشر صورت گرفت، حکم اعدام این زندانی سیاسی در آبان ماه ۱۳۹۰ با عفو رهبر جمهوری اسلامی ایران از اعدام به حبس ابد کاهش یافت. وی در آذر ماه ۱۳۹۳ با موافقت دادستانی و اداره اطلاعات، از کرمانشاه به زندان خوی انتقال یافت و هم‌اکنون به عنوان تنها زن زندانی سیاسی در ایران با حکم حبس ابد در این زندان نگهداری می‌شود.
۲ـ نسرین مالغاچ، شهروند کُرد تبعه ترکیه در اسفند ماه ۱۳۹۷ به اتهام عضویت در حزب حیات آزاد کردستان (پژاک) توسط نیروهای اداره اطلاعات سنندج بازداشت و به مدت ۱۰ ماه در بازداشتگاه اداره اطلاعات این شهر تحت بازجویی و شکنجه قرار گرفت.
این زن ۱۹ ساله در اوایل دی ماه سال جاری در حالی در دروازه مرزی بازرگان به نیروهای امنیتی ترکیه تحویل داده شد که آثار شکنجه با شوک برقی بر اندام‌های بدن وی وجود داشت. نیروهای ترکیه وی را ابتدا به شهر بایزید و نهایتا به زندان شهر ماردین منتقل شد.
۳ـ مقبوله سکاوند، از اعضای حزب حیات آزاد کردستان (پژاک) بود که اسفند ماه ۱۳۹۷ پس از انجام هماهنگی‌های لازم با وزارت اطلاعات مبنی بر دریافت «امان‌نامه» از طریق مرز قانونی اقلیم کردستان به ایران بازگشت. اما هنوز دو هفته از بازگشت وی سپری نشده بود که توسط نیروهای امنیتی بازداشت و به مدت یک ماه در بازداشتگاه اداره اطلاعات ارومیه تحت بازجویی قرار گرفت.
وی در تاریخ ۱۸ آذر ماه سال جاری در شعبه اول دادگاه انقلاب اسلامی خوی محاکمه و به اتهام «اقدام علیه امنیت ملی» به یک سال حبس تعزیری محکوم شد. این حکم با استناد به قانون تسلیم به رای به ۹ ماه حبس تعزیری کاهش یافت. وی روز ۳۰ آبان با پایان دوران محکومیت از زندان خوی آزاد شد.
۴ـ سارا زحمت‌کش، مدیر انجمن زنان «ژیار تین» در اردیبهشت ماه ۱۳۹۸ از سوی نیروهای امنیتی در مغازه خود در شهر پاوه بازداشت شد. این فعال زن پس از نزدیک به دو هفته بازجویی با سپردن وثیقه موقتا آزاد شد.
۵ـ ایران راه‌پیکر، فعال زن مریوانی در تاریخ ۲۴ اردیبهشت ماه امسال توسط نیروهای امنیتی در شهر سنندج بازداشت و پس از یک ماه بازجویی در بازداشتگاه اداره اطلاعات این شهر به بند زنان کانون اصلاح و تربیت منتقل و پس از سه ماه با قرار وثیقه ۲۰۰ میلیون تومانی آزاد شد.
این فعال زن اوایل شهریور ماه بدون حضور وکیل در شعبه اول دادگاه انقلاب اسلامی سنندج به ریاست قاضی «سعیدی» محاکمه و به اتهام «اقدام علیه امنیتی ملی» از طریق همکاری با حزب حیات آزاد کردستان (پژاک) به ۳ سال حبس تعزیری محکوم شد. این حکم در دادگاه تجدیدنظر به ۲ سال حبس غیرقابل اعتراض تبدیل شد.
۶. ۷. ۸. ۹ـ دیمن فتحی، کویار خیشکار، سمیه روزبه و مژده مردوخی در تاریخ ۲۶ اردیبهشت ماه در جریان تجمعی مسالمت‌آمیز در اعتراض به خشونت علیه زنان در مریوان بازداشت شدند. این شهروندان روز ۲۸ اردیبهشت ماه از سوی دادگاه کیفری مریوان به «اخلال در نظم عمومی» متهم شده و سپس با سپردن قرار کفالت ۲۵ میلیون تومانی آزاد شدند.
۱۰ـ زهرا محمدی، دبیر انجمن فرهنگی «نوژین» در تاریخ ۲ خرداد ماه توسط نیروهای امنیتی در منزل خانوادگی خود در سنندج بازداشت شد. وی حدود ۷ ماه در بازداشت بود و در این مدت طی جلسات بازجویی برای انجام اعترافات اجباری تحت فشار قرار داشت. آخرین مورد از این جلسات بازجویی به جلسه‌ای در ۱۷ اسفند ۱۳۹۷ مربوط می‌شود که در جریان آن، زهرا محمدی به مدت هشت ساعت بدون حضور وکیل مورد بازجویی قرار گرفته بود.
سازمان عفو بین‌الملل در تاریخ ۲۲ آبان ماه با انتشار یک فراخوان اقدام فوری با «خودسرانه» خواندن بازداشت زهرا محمدی، خواستار آزادی بی‌قید و شرط وی شد. زهرا محمدی در تاریخ ۱۱ آذر ماه با وثیقه ۷۰۰ میلیون تومانی موقتا آزاد شد.
۱۱ـ هاوژین سرمستی، در تاریخ ۴ خرداد ماه، دو روز پس از آن‌که همسرش به اتهام همکاری با یکی از احزاب اپوزیسیون بازداشت شد، همراه برادر ۱۵ ساله‌اش در منزل خانوادگی‌شان در روستای روستای «گاودره» توسط نیروهای امنیتی بازداشت شدند و پس از دو روز هر سه نفر با سپردن وثیقه از بازداشتگاه اداره اطلاعات سنندج آزاد شدند.
۱۲ـ پروین ادوایی، فعال حقوق زنان در تاریخ ۵ مرداد ماه با یورش ماموران اداره اطلاعات به منزلش در مریوان بازداشت و سپس به بازداشتگاه اداره اطلاعات سنندج منتقل شد. وی دو ماه بعد با اتمام دوران بازجویی به بند زنان در کانون اصلاح و تربیت سنندج منتقل شد. وی نهایتا روز ۲ آبان با سپردن وثیقه ۵۰۰ میلیون تومانی تا پایان مراحل دادرسی از کانون اصلاح و تربیت سنندج آزاد شد.
این فعال زن سپس توسط دادگاه انقلاب اسلامی مریوان به اتهام «اقدام عليه امنيت ملى» از طريق همكارى با حزب حيات آزاد كردستان (پژاک) به ۵ سال حبس محکوم شد، این حکم در دادگاه تجدید نظر به ۲ سال حبس کاهش یافت. وی در تاریخ ۱۰ بهمن ماه جهت تحمل مدت محکومیت خود مجددا روانه بند زنان کانون اصلاح و تربیت سنندج شد.
۱۳ـ سحر کاظمی، فعال محیط زیست در تاریخ ۱۸ مرداد ۱۳۹۷ توسط نیروهای امنیتی در منزل خود بازداشت و به بازداشتگاه اداره اطلاعات سنندج منتقل شد. سه ماه بعد «مهوش امیری»، مادر و «مادیح فتحی»، همسر وی نیز در پی احضار تلفنی به ستاد خبری اداره اطلاعات سنندج بازداشت شدند. وی در تاریخ ۳ آذر ۱۳۹۷ پس از فوت پدر خانواده جهت شرکت در مراسم ختم آزاد و پس از یک هفته مجددا بازداشت شد.
سحر کاظمی در بهمن ماه ۱۳۹۷ توسط شعبه اول دادگاه انقلاب اسلامی سنندج به
ریاست قاضی سعیدی به اتهام «اقدام علیه امنیت ملی» به ۵ سال حبس تعزیری محکوم شد،
این حکم در مرحله تجدیدنظر به ۲۰ ماه حبس تعزیری کاهش یافت. وی در حال حاضر در بند
زنان کانون اصلاح و تربیت سنندج در حال سپری کردن مدت محکومیت خود است.
۱۴ـ هاجر آردسی،
اهل روستای «آغ گل» از توابع شهرستان ماکو اواخر مرداد ماه سال جاری از سوی
نیروهای سازمان اطلاعات سپاه پاسداران انقلاب اسلامی بازداشت و پس از ۵ روز
نگهداری در بازداشتگاه این نهاد امنیتی در ماکو به زندان خوی منتقل شد.
هاجر آردسی پس از یک هفته به بازداشتگاه سازمان اطلاعات سپاه ارومیه منتقل شد و برای اعتراف به همکاری با یکی از احزاب اپوزیسیون کُرد تحت فشار قرار گرفت. وی همچنان در بازداشت به‌سر می‌برد و از حق ملاقات با خانواده خود محروم است.
۱۵ـ شیدا نجفیان، شهریور ماه سال جاری توسط نیروهای امنیتی در ارومیه بازداشت و به بازداشتگاه اداره اطلاعات این شهر منتقل شد. وی در آذر ماه امسال از سوی شعبه دوم دادگاه انقلاب اسلامی این شهر به ریاست قاضی «شیخلو» به اتهام «اقدام علیه امنیت ملی» از طریق همکاری با یکی از احزاب اپوزیسیون کُرد به ۵ سال حبس تعزیری محکوم شد.
۱۶. ۱۷ـ سمیه ساکانی، کوثر اسماعیلی، در تاریخ ۲۰ مهر ماه در جریان یک تجمع مردمی در ارومیه در اعتراض به حمله ارتش ترکیه به شمال و شرق سوریه (روژئاوا) بازداشت و سپس به بند زنان زندان ارومیه منتقل شدند.
۱۸ـ ژاکا اسماعیل‌پور، فعال مدنی در تاریخ ۲۳ مهر ماه در جریان برگزاری تجمعی در اعتراض به حمله ارتش ترکیه به شمال و شمال شرقی سوریه (روژآوا) توسط نیروهای امنیتی در بوکان بازداشت و پس از چند هفته با سپردن وثیقه آزاد شد.
این فعال مدنی سپس از سوی شعبه ۱۰۱ دادگاه کیفری بوکان به اتهام «اخلال در نظم عمومی از طریق شرکت در تجمع غیرقانونی» به ۳ ماه حبس تعزیری محکوم و روز ۹ بهمن ماه جهت تحمل مدت محکومیت خود روانه زندان بوکان شد.
۱۹ـ پریسا سیفی، فعال فرهنگی در تاریخ ۲۱ آبان ماه توسط نیروهای امنیتی بازداشت و سپس به بازداشتگاه «شهرام‌فر» سازمان اطلاعات سپاه پاسداران سنندج منتقل شده بود. وی پس از بازداشت به مدت ۵۲ روز در روز به بازداشتگاه سازمان اطلاعات سپاه منتقل و مورد بازجویی قرار می‌گرفته و شب‌ها به قرنطینه کانون اصلاح و تربیت بازگردانده می‌شد. پس از پایان دوره بازجویی وی از قرنطینه به داخل بند کانون اصلاح و تربیت سنندج منتقل شد.
این هنرمند کُرد روز ۱۹ بهمن‌ماه در اعتراض به تداوم بلاتکلیفی و عدم تبدیل قرار بازداشت موقتش به قرار وثیقه دست به اعتصاب غذا زد. وی روز ۲۹ بهمن‌ماه به دادگاه سنندج منتقل شده بود، اما قاضی پرونده یک بار دیگر جلسه دادگاه و آزادی وی با سپردن وثیقه را به تعویق انداخت. پریسا سیفی نهایتا روز ۴ اسفندماه پس از ۱۵ روز اعتصاب غذا با سپردن وثیقه ۲۰۰ میلیون تومانی آزاد شد.
۲۰ـ آنیسا جعفری‌مهر، فعال فرهنگی صبح روز ۲۶ آذر ماه در منزل خانوادگی خود توسط نیروهای امنیتی در اسلام‌آباد غرب (شاباد) از توابع استان کرمانشاه بازداشت و پس از ساعاتی بازجویی در مرکز سازمان اطلاعات سپاه پاسداران با اخذ تعهد کتبی آزاد شد.
آنیسا جعفری‌مهر، دانشجوی مقطع کارشناسی ارشد رشته زبان‌شناسی در دانشگاه کردستان و یکی از اعضای شورای نویسندگان فصل‌نامه ادبی و هنری «ژ» است.
۲۱ـ نادیا سبحانی، شهروند جوانرودی در آبان ماه سال جاری در جریان اعتراضات مردمی در پی افزایش نرخ بنزین به اتهام فیلمبرداری از اعتراضات در جوانرود بازداشت و پس از چند روز با سپردن وثیقه آزاد شد.
۲۲ـ مژگان کاوسی، نویسنده و فعال فرهنگی در تاریخ ۲۷ آبان ماه در منزل خانوادگی خود در نوشهر استان مازندران بازداشت و به بازداشتگاه سازمان اطلاعات سپاه پاسداران در ساری منتقل شد. وی روز ۲۸ آذر ماه پس از حضور در دادگاه انقلاب این شهر با سپردن وثیقه ۱۰۰ میلیون تومانی موقتا آزاد شد.
این نویسنده کُرد سپس از سوی شعبه یک دادگاه انقلاب نوشهر به اتهام «عضویت در احزاب معاند جمهوری اسلامی» به ۳۳ ماه، «تحریک برای بر هم زدن نظم عمومی» به ۳۰ ماه و «تبلیغ علیه نظام» به ۶ ماه حبس محکوم شد. در صورت تایید نهایی احکام صادر بر اساس ماده تجمیع احکام، ۳۳ ماه از آن قابل اجرا خواهد بود.
۲۳ـ لیلا تیراندری، مسئول سابق کمیته زنان شاخه کردستان حزب وحدت ملی در تاریخ ۷ دی ماه به ستاد خبری اداره اطلاعات شهرستان سنندج احضار و سپس بازداشت شد. وی همزمان با بازداشتش در اعتراض به بازداشت خود و همسرش دست به اعتصاب غذا زد.
این فعال حقوق زنان روز ۲۴ بهمن ماه با سپردن وثیقه ۲۰۰ میلیون تومانی از بند زنان کانون اصلاح و تربیت این شهر آزاد شد. وی در دوران بازداشت جهت انجام اعتراف اجباری تحت فشار قرار گرفته بود.
۲۴ـ فریده ویسی، فعال مدنی روز ۲۴ دی ماه در محل کار خود (موسسه آموزشی زانست) بازداشت و سپس به بازداشتگاه اداره اطلاعات سنندج منتقل شد. با اینکه پس از مدتی وی به بند زنان کانون اصلاح و تربیت سنندج منتقل شد اما مراحل بازجویی وی در بازداشتگاه اداره اطلاعات همچنان ادامه داشت.
۲۵ـ فاطمه داوند، روز ۲۶ آبان ماه در جریان
اعتراضات مردمی در پی افزایش نرخ بنزین در بوکان بازداشت و سپس به یازداشتگاه
اداره اطلاعات ارومیه منتقل شد. وی به مدت ده روز در بازداشتگاه اداره اطلاعات
ارومیه جهت اخذ اعترافات اجباری مبنی بر همکاری با احزاب اپوزیسیون کُرد تحت فشار
قرار داشت. اعترافات اجباری وی در رسانه‌های جمهوری اسلامی ایران پخش شد.
دادگاه انقلاب ارومیه جهت آزادی موقت فاطمه داوند قرار وثیقه ۵۰۰ میلیون تومانی صادر کرد، اما به دلیل ناتوانی خانواده‌اش در تامین وثیقه به بند زنان زندان ارومیه منتقل شد.
۲۶ـ فرشته چراغی، روزنامه‌نگار و از اعضای انجمن «سرو سبز» دالاهو، روز ۸ آذر ماه توسط نیروهای امنیتی در منزل خانوادگی خود در شهر سرپل‌ذهاب بازداشت و به بازداشتگاه یکی از نهادهای امنیتی در کرمانشاه منتقل شد.
وی پیش از این نیز در تاریخ ۲۵ آبان ماه در جریان تجمع مردم سرپل ذهاب در اعتراض به افزایش قیمت بنزین بازداشت و پس از ۳ روز با اخذ تعهد آزاد شده بود.
۲۷ـ سمیه ویسمرادی، معلم مقطع ابتدایی مدرسە «سمیە» شهرستان جوانرود به دلیل شرکت در اعتصابات معلمین در روز ۱۵ بهمن‌ماه سال ۹۷ در حین تدریس در کلاس درس بازداشت و پس از دو هفته در اول اسفند ماه با سپردن وثیقه از بازداشتگاه اداره اطلاعات کرمانشاه آزاد شد.
۲۸ـ آرزو میرکی، ورزشکار عضو تیم کیک‌بوکسینگ شهر سوران اقلیم کردستان در اواسط بهمن ماه به هنگام بازگشت به ایران به دلیل برافراشتن پرچم کردستان توسط نیروهای امنیتی بازداشت و در ۵ اسفند ماه با گرفتن تعهد آزاد شد.
۲۹ـ زینب اسماعیلی، از اعضای مادران آشتی کردستان در تاریخ ۸ اسفند ماه در دهگلان بازداشت و به بازداشتگاه اداره اطلاعات سنندج منتقل شد. وی در حالی همچنان در بازداشت به‌سر می‌برد که از حق تماس تلفنی یا ملاقات حضوری با خانواده‌اش و در اختیار داشتن داروهایش محروم است.
دایه زینب مادر «محمدامین امیری» با نام سازمانی «هاوری لیلاخ» از اعضای یگان‌های مدافع خلق است. محمدامین امیری در سال ۲۰۱۴ در جریان دفاع یگان‌های مدافع خلق از شهر کوبانی در مقابل حمله نیروهای داعش جان باخت.
